ZEER ZACHT

De afgelopen week verliep extreem zacht met maxima vaak in de dubbele cijfers en van winterweer was totaal geen sprake. Er viel vrijwel iedere dag neerslag, maar soms waren er ook langere droge perioden.

Al sinds 19 december hebben we te maken met (zeer) zacht winterweer en de jaarwisseling was zelfs de warmste sinds het begin van de metingen in 1901. Ook de vorige jaarwisseling verliep uitzonderlijk zacht. Is dit puur toeval of past het in de trend van klimaatverandering?

Recordwarme jaarwisseling

In De Bilt werd op 31 december 2022 een maximumtemperatuur van 15,9°C gemeten en dat is een record voor de maand december. In het zuidoosten van het land werd het nog warmer en in Arcen en Ell werd met 17,6°C de hoogste temperatuur in december op een (nog in gebruik zijnde) KNMI-station geregistreerd. Met 13,4°C werd in Maastricht ook het record voor de hoogste minimumtemperatuur in december aangescherpt.

Ook na middernacht bleef het uitzonderlijk zacht; met een maximumtemperatuur van 15,6°C op 1 januari 2023 werd in De Bilt ook het maandrecord van januari verbroken. In het zuidoosten was het opnieuw warmer, waar met 16,9°C in Eindhoven ook het nationale record (voor alle KNMI-stations) voor de hoogste januaritemperatuur werd verbroken.

Stijgende trend in het aantal zachte winterdagen

Ook de vorige jaarwisseling van 2021 op 2022 verliep uitzonderlijk zacht, met zowel op oud- als Nieuwjaarsdag in het zuiden lokaal temperaturen rond de 15 graden. Gaat het hier om twee zeldzame uitschieters of neemt het aantal (zeer) zachte winterdagen toe? Door te kijken naar het aantal winterdagen (december, januari en februari) met een maximumtemperatuur van tenminste 10,0°C voor alle winters vanaf 1901 (normaal is het dan 6 tot 7 graden) kan dit inzichtelijk gemaakt worden. Het resultaat, te zien in figuur 1, laat een duidelijk stijgende trend zien vanaf het einde van de jaren tachtig. Het aantal ‘zachte’ winterdagen is bijna verdubbeld, van ca. 10 dagen voor 1990 tot ca. 19 dagen in het huidige klimaat (1991-2020). Het rode balkje staat voor deze winter, met tot nu toe 11 dagen op ruim 1/3e van de winter.

Verschillen tussen de wintermaanden

Wanneer we niet per winterseizoen maar per jaar rekenen (januari, februari en december) dan blijft het gemiddelde gelijk maar valt 2022 op als een bovengemiddeld jaar, met 25 ‘zachte’ winterdagen. Het aantal dagen met een maximumtemperatuur van tenminste 10,0°C kan natuurlijk ook voor de wintermaanden apart worden berekend. Als we vervolgens het lopende gemiddelde van de drie wintermaanden over 30 jaar uitzetten tegen de tijd vanaf 1930, dan krijg je de grafiek. Duidelijk zichtbaar is de vergelijkbare stijgende trend voor alle drie de wintermaanden, waarbij het gemiddelde aantal dagen in januari het laagst is. Dit kan worden verklaard door de invloed van het nog warme zeewater in december en de al krachtiger wordende zon in februari.

Uitzonderlijke warmte steeds minder zeldzaam

Dagen met een maximumtemperatuur van tenminste 10,0°C zijn allang niet zeldzaam meer, daarom is het ook interessant te kijken naar dagen met een maximumtemperatuur van 15,0°C of meer of dagen met een minimumtemperatuur van tenminste 10,0°C. Beide zijn voorgekomen afgelopen jaarwisseling en een heel stuk zeldzamer, zoals is af te lezen in figuur 3 hieronder. Het 30-jaar lopend gemiddelde voor het aantal dagen met een maximumtemperatuur van 15,0°C is toegenomen van ca. 0,5 dag voor 1990 tot bijna één dag in het huidige klimaat. Deze winter telt tot nu toe twee van deze dagen, terwijl de temperatuur gedurende de meeste winters niet boven de 15 graden uitkomt. Vooral in januari is het een zeldzaamheid (tot 1 januari van dit jaar was het nog maar één keer voorgekomen), 85 procent van deze dagen waren februaridagen.

Voor het aantal dagen met een minimumtemperatuur van tenminste 10,0°C vinden we een zeer vergelijkbare trend, alleen is in dit geval december de maand met het grootste aandeel (ruim 60 procent).

In het licht van het opwarmende klimaat valt te verwachten dat het gemiddelde aantal ‘zachte’ winterdagen en -nachten verder zal stijgen en dat de kans op een (zeer) zachte jaarwisseling zoals de afgelopen jaarwisseling ook zal toenemen.

KNMI-klimaatbericht door Yorick de Wijs

Het was maandag aanvankelijk droog met nog even wat zon, maar in de middag was het bewolkt en er vielen enkele buien. De maximum temperatuur van bijna 12 graden viel in de nacht. In de middag werd het maximaal 9,5 graden. Over het etmaal viel 7,2 mm regen.

In de ochtend vielen er dinsdag enkele buien, daarna bleef het overdag droog en in de middag brak af en toe de zon even door. In de avond ging het weer regenen. Het werd ruim 8 graden.

In de nacht en woensdag in de ochtend regende het af en toe hard door. In de middag werd het droog. Het bleef krachtig waaien uit het zuidwesten. Het werd 12 graden. Over het etmaal viel 17,8 mm regen.

In de ochtend brak donderdag af en toe de zon door. In de middag nam de bewolking toe en later viel er enige lichte regen. Het werd bijna 12 graden.

Vrijdag regende het in de vroege ochtend, maar de zon brak al snel goed door. Later werd de bewolking weer dikker. Het werd ruim 11 graden.

Zaterdag brak af en toe de zon door, maar in de loop van de middag werd de bewolking dikker en viel er enige regen. Het werd ruim 11 graden.

De zon scheen zondag een flink aantal uren en overdag bleef het droog. Het werd ruim 9 graden.

De weerspreuk van de week:

Knapt januari niet van de kou,

zitten we in d’ oogsttijd in de rouw!