DROGE MAAND JULI 2022

De afgelopen week was het vrij rustig en vaak aangenaam zonder grote uitschieters. De maand eindigde op de laatste dag met bewolkt weer en nog enige neerslag, maar de maand was te droog.

Het is volop zomer. Na een droge dinsdag 19 juli met tropische temperaturen nam de luchtvochtigheid toe en trokken er woensdag 20 juli enkele onweersbuien over het land. Door klimaatverandering neemt de kans op extreme zomerse buien toe, terwijl lichtere buien juist minder vaak voorkomen. Dit contrast gaat mogelijk sterker toenemen dan we tot nu toe dachten, zo blijkt uit het KNMI-rapport Klimaatsignaal’21.

De geboorte van een zomerbui

Het is geen toeval dat hevige buien vaak in de zomer voorkomen. Buien ontstaan namelijk als er een groot temperatuurverschil is tussen de grond en de bovenluchtemperatuur. We noemen de atmosfeer dan onstabiel. Na een warme zomerdag zijn de onderste luchtlagen flink opgewarmd. Een luchtpakketje gaat hierdoor stijgen en koelt daardoor af. Als er voldoende waterdamp in de lucht zit, condenseert een deel hiervan, zodat er wolkendruppeltjes ontstaan. Bij het condenseren komt er warmte vrij.

We spreken van een echte buienwolk (Cumulonimbus) als de top van de wolk zo hoog komt, dat deze niet uit waterdruppels maar uit ijsdeeltjes bestaat. Vooral als ze langzaam overtrekken, kunnen zomerse buien tot wateroverlast leiden: er valt dan in korte tijd veel neerslag op dezelfde plek. Ook de windstoten, hagel en onweer waarmee ze gepaard kunnen gaan, zorgen voor de nodige schade.

De bui van de toekomst: waterdamp is een sleutel

In het KNMI Klimaatsignaal’21 lees je de nieuwste inzichten in het mogelijke gedrag van zomerse buien in een toekomstig, warmer klimaat in Nederland. Hierbij spelen verschillende processen een rol die buienvorming bevorderen of juist tegengaan: een simpele optelsom is het zeker niet.

De hoeveelheid waterdamp in de atmosfeer neemt toe in een warmer klimaat. Je kunt aan warme lucht namelijk meer waterdamp toevoegen voordat de waterdamp begint te condenseren dan aan koude lucht. Klimaatmodellen verwachten voor Nederland zo’n 3-7 procent toename in de hoeveelheid waterdamp per graad opwarming van de aarde. En meer waterdamp maakt buien intenser.

Waterdamp condenseert pas als de lucht verzadigd is. Op dat moment is de relatieve vochtigheid 100 procent. Bij lage relatieve vochtigheid moet een luchtpakketje verder doorstijgen en afkoelen voordat de lucht verzadigd is en er wolkendruppels ontstaan. Buien ontstaan bij lage relatieve vochtigheid dus minder snel. Door klimaatverandering neemt de relatieve luchtvochtigheid in de zomer af en dat werkt de vorming van buien tegen.

Tijdens een bui verdampt bij lagere luchtvochtigheid een groter deel van de vallende neerslag voordat deze het aardoppervlak bereikt. De verdamping van vallende neerslag koelt de lucht, die daardoor zwaarder wordt en harder valt. De kans op koude valwinden, ook wel "downbursts" genoemd, neemt bij lagere luchtvochtigheid daarom toe. Die valwinden zorgen er op hun beurt voor dat bestaande buien sneller kunnen uitgroeien tot grote complexen.

De bui van de toekomst: wat doen de stijgsnelheden?

Hoe sneller de lucht in een bui opstijgt, des te intenser de neerslag. Klimaatverandering beïnvloedt stijgsnelheden op ten minste twee manieren. Door de toename van de hoeveelheid waterdamp, komt er ook meer condensatiewarmte vrij. Dit leidt tot het sneller opstijgen van de lucht in een bui. Maar klimaatmodellen geven ook aan dat de bovenlucht harder opwarmt dan aan de grond. De atmosfeer wordt daardoor stabieler. Dit remt juist de stijgsnelheden. Het resultaat van deze twee elkaar tegenwerkende factoren is subtiel en we weten nog niet zeker wat het uiteindelijke effect zal zijn. Vermoedelijk zal de toename in condensatiewarmte de doorslag geven en vaker tot hele extreme buien leiden.

De bui van de toekomst: twee scenario's mogelijk

Een aantal van de nieuwste generatie klimaatmodellen laat zien dat de verwachte afname van de relatieve vochtigheid in de zomer en de opwarming van de bovenlucht een grotere invloed hebben op neerslagextremen dan we tot nu toe dachten. Dat leidt tot een scenario waarin de lichtere zomerbuien (tot 10 mm/uur) in intensiteit afnemen maar de zware buien sterk in intensiteit toenemen (figuur 2, rode lijn). Andere modellen ondersteunen een scenario waarin alle buien ongeveer even hard toenemen in intensiteit. In deze modellen neemt de relatieve vochtigheid minder af en warmt de bovenlucht minder sterk op (blauwe lijn). Dit scenario is meer in lijn met de huidige KNMI'14-klimaatscenario's. De nieuwe KNMI'23-klimaatscenario's die volgend jaar verschijnen, zullen er rekening mee houden dat zware buien mogelijk veel sterker in intensiteit zullen toenemen dan de lichtere zomerbuien. Kortom, als het regent, zal het plenzen.

Het was maandag na een warme nacht bewolkt, maar de neerslag, die viel stelde nauwelijks iets voor. Er waren wolkenvelden, maar in de loop van de dag brak ook af en toe de zon door. Er stond in de loop van de dag een stevige wind uit het westen. Het werd 25 graden.

In de ochtend vielen er dinsdag een paar pittige buien. De rest van de dag bleef het vrijwel droog. Het werd 21 graden. Over het etmaal viel ruim 10 mm neerslag.

Woensdag viel er aanvankelijk nog enige lichte regen, de rest van de dag bleef het droog met wolkenvelden en af en toe zon. Het werd 22 graden.

Het bleef donderdag droog en er waren zonnige perioden. Later in de middag raakte het bewolkt. Het werd 23 graden.

Vrijdag scheen de zon volop, in de middag ontstonden er tijdelijk enige wolken, maar in de avond was het kraakhelder. Het werd 27 graden.

De zon scheen zaterdag eerst volop, maar in de middag nam de bewolking toe en er vielen later zelfs een paar druppels. Het werd bij weinig wind 26 graden.

Er was zondag veel bewolking en er viel af en toe enige lichte regen. Het werd tijdelijk nog 23 graden. Over het etmaal viel 1,6 mm neerslag.

De weerspreuk van de week:

Juli bakt ons wel in ’t zweet,

maar augustus is ook wel eens heet!