ZACHTE WEEK

De afgelopen week was het relatief zacht voor de tijd van het jaar. Er waren enkele zonnige dagen, maar ook enkele dagen met veel bewolking en wind. De meeste neerslag viel in de nacht en vroege ochtend.

Als klimaatonderzoeker ben je een makkelijk toegankelijke vraagbaak. Vorige week vroeg iemand me welke dag normaal gesproken de koudste dag is van het jaar. Een leuke vraag, met een verrassend antwoord.

En de koudste dag is ...

Het data-minnend deel van mijn vrienden en kennissen verwijs ik graag naar de KNMI Climate Explorer, dé tool waarmee je dit soort vragen kunt bestuderen. Zelf gebruik ik die ook. Met enkele muisklikken haal je de waarnemingen op, waarna het ‘spelen’ kan beginnen.

De gemiddeld koudste dag vind je door de gemiddelde dagtemperatuur te berekenen over een heleboel jaren. Je moet een flink lange periode nemen (bijvoorbeeld 70 jaar) want het signaal is erg ruizig (kou kan immers de hele winter voorkomen). Je krijgt dan de gemiddelde temperatuur door het jaar heen). Als je daarin vervolgens zoekt naar het minimum, dan blijkt dat voor De Bilt precies samen te vallen met … Valentijnsdag!

Valentijnsdag is niet alleen in Nederland het koudst

Valentijnsdag is ook de koudste dag in meer gebieden rond de Noordzee in de buurt van Nederland. Zoals de Noord-Franse en Belgische kust, grote delen van het Verenigd Koninkrijk en Denemarken, Noord-Duitsland, Zuid-Zweden en de Noorse kust, De kortste dag met de minste zonneschijn is 21 december. Dat de koudste dag bijna twee maanden later valt komt door de invloed van de zee. De zee is namelijk pas op zijn koudst aan het eind van de winter.

Meer naar het zuiden is de zon al snel weer krachtig genoeg om het land overdag flink op te warmen. Dit ‘trekt’ de datum van de koudste dag juist richting de kortste dag. Meer naar het noorden domineren sneeuw en lange nachten, wat weer leidt tot een latere koudste dag.

Grote temperatuurverschillen binnen Europa

Hoe dichter bij de kust en hoe zuidelijker, hoe milder de koudste dag. In Oost-Europa en Scandinavië komt gemiddeld matige tot strenge vorst voor op de koudste dag, aan de zuidelijke kusten is het op de koudste dag gemiddeld ruim boven de 5 graden. Klimaatverandering verkleint de verschillen. De sterkste opwarming wordt verwacht in die gebieden waar de koudste dag het koudst is. De sterkte van de opwarming hangt af van de toekomstige uitstoot van broeikasgassen. Voor hoge uitstoot kan de opwarming oplopen tot boven de 6 graden. In de datum van de koudste dag worden niet direct grote verschuivingen verwacht.

Het is gelukkig niet altijd koud op Valentijnsdag

Voor wie na het lezen denkt ‘hoe moet dat dan met die rode rozen op de gemiddeld koudste dag van jaar?’ heb ik een geruststellende mededeling: Kijk naar buiten. Sinds 1901 viel slechts drie keer de koudste dag van het jaar precies op 14 februari  [in 1929 (-14.1℃), 1969 (-10.1℃) en 1999 (-4.8℃)]. Vaker was het een stuk warmer. De warmste Valentijnsdag in De Bilt tot nu toe was na 1958 met 12,1 ℃, inderdaad dit jaar 2023 met 12,2 graden. Gemiddelden zeggen dus lang niet alles, grote kans dat het met de kou wel meevalt tijdens Valentijn en je roos onderweg niet bevriest.

KNMI-klimaatbericht door Hylke de Vries

Het was maandag een zonnige en aangename weerdag. Er stond nauwelijks wind en dankzij de zon liep de temperatuur in de middag op naar ruim 10 graden.

De zon scheen dinsdag ongehinderd van opkomst tot zonsondergang. Er stond vrijwel geen wind. Het werd bijna 12 graden.

In de nacht naar woensdag vroor het bijna een graad, overdag waren er zonnige perioden, maar naarmate de dag vorderde kregen we met steeds meer sluierbewolking en wolkenvelden te maken. Het werd 11 graden. Het bleef droog.

Het was donderdag een stuk zachter met veel bewolking en af en toe lichte regen. Het werd ruim 11 graden. Er waren slechts enkele opklaringen.

In de nacht naar vrijdag viel er nog enige regen, maar overdag bleef het droog. Er stond een krachtige wind uit het westen. Het werd 11 graden. Over het etmaal viel 1,2 mm regen.

Zaterdag viel er in de ochtend een laatste lichte bui, de rest van de dag bleef het droog en in de middag brak af en toe de zon door. Het werd bij veel wind 12 graden.

In de nacht van zaterdag op zondag vielen er buien. Overdag bleef het zondag droog met af en toe zon. In de loop van de dag nam de wind iets af. Het werd overdag maximaal 9 graden.

De weerspreuk van de week:

Februari hel en klaar,

maakt de boer tot bedelaar!