De afgelopen week was het een aantal dagen somber en grijs, maar in het weekend kregen we met drogere lucht te maken en vooral zondag was het na een koude nacht erg zonnig.
In de afgelopen week is de temperatuur op grote hoogte boven de Noordpool plotseling snel gestegen. Dit gebeurt gemiddeld in twee van de drie winters. Soms leidt dit daarna tot een periode met koud weer in Europa. Komt Koning Winter op de valreep toch nog even op bezoek?
Wat is er aan de hand?
Iedere winter wordt het heel koud in het noordpoolgebied. Niet alleen aan de grond, ook in de stratosfeer, de luchtlaag op 15 tot 50 km hoogte. De koude lucht zit meestal opgesloten in een enorme wervel met sterke westenwinden, de poolwervel. Hoe groter het temperatuurverschil met de lucht buiten de wervel, hoe sterker de wind. Meestal is de poolwervel vrij stabiel, maar afgelopen week werd de wervel sterk verstoord. Warme lucht verdreef de wervel richting Europa, verloor daarbij veel koude lucht en werd veel zwakker. De temperatuur boven het noordpoolgebied in de stratosfeer is in de afgelopen week daardoor met meer dan 20 graden gestegen.
Wat verstoort de polaire wervel?
Ook in de onderste luchtlaag, de troposfeer, waaien sterke westenwinden rond de Noordpool. Dit is de straalstroom met maximale windsnelheden rond de 10 km hoogte. Stormen en grote bergketens zoals de Rocky Mountains wekken golven op in de straalstroom die daardoor van noord naar zuid gaat slingeren. De langste golven reiken tot in de stratosfeer en verstoren daar de poolwervel. Soms is de verstoring zo sterk dat de wervel zich verplaatst en verzwakt zoals nu. Ook valt de wervel soms in kleinere wervels uiteen. De temperatuur in de stratosfeer kan dan in een aantal dagen tijd tientallen graden stijgen. Het kan weken duren voordat de stratosfeer weer is afgekoeld en de poolwervel zich heeft hersteld.
Tijdens een stabiele poolwervel in de stratosfeer is de kans groot dat ook de straalstroom in de troposfeer weinig slingers vertoont (links) met verhoogde kans op zacht winterweer in Nederland. Als de poolwervel sterk wordt verstoord, is de kans groter op grote slingers in de straalstroom. Die brengen abnormaal koud of abnormaal zacht winterweer, afhankelijk van waar de slingers precies voorkomen. Bron: NOAA.
Wat merken we daarvan?
Uit onderzoek blijkt dat de poolwervel ook een invloed uitoefent op de straalstroom. Na zo'n sterke verstoring van de poolwervel, ontstaan er in de straalstroom vaak grote golven (figuur 3). Waar zo'n slinger koude lucht van de noordpool naar het zuiden voert, ervaar je aan de grond koud winterweer. Daar waar warme lucht uit het zuiden naar het noorden stroomt, heb je juist zacht winterweer. Na een plotselinge opwarming van de stratosfeer is de kans groot dat er ergens in Amerika, Europa of Azië een koudeperiode aanbreekt, maar waar precies valt weinig van te zeggen. Andersom is tijdens een krachtige poolwervel de kans op grote slingeringen in de straalstroom niet zo groot. Voor Nederland betekent een krachtige poolwervel dan ook een grotere kans op zacht winterweer met wind uit het westen.
Heeft klimaatverandering nog invloed?
Een plotselinge stratosferisch opwarming is een natuurlijk fenomeen dat gemiddeld twee op de drie winters voorkomt. Of ze vaker of minder vaak voor gaan komen als de aarde verder opwarmt is nog onduidelijk. Wel is duidelijk dat de lucht die ons vanaf de polen bereikt gemiddeld genomen al minder koud is dan vroeger. De poolgebieden warmen sterker op dan andere delen van de wereld, en vooral de wintertemperaturen nemen sterk toe. Voor de komende weken is er in ieder geval een verhoogde kans dat Koning Winter nog even op bezoek komt.
KNMI-klimaatbericht door Carine Homan
Het was maandag een bewolkte dag met een stevige wind. Het bleef wel droog. Het werd ruim 9 graden.
De bewolking was ook dinsdag hardnekkig. Het was nevelig, soms viel er enige lichte miezerregen, maar echt nat werd het niet. De maximum temperatuur bleef net onder de 9 graden.
Ook woensdag was een overwegend sombere en bewolkte dag. Het bleef droog en in de middag waren er enkele opklaringen. Het werd bijna 10 graden.
In de avond en nacht naar donderdag vielen enkele pittige buien. Er viel bijna 10 mm regen. Overdag bleef het zo goed als droog, maar het was weer somber en bewolkt. Het werd 9 graden.
Er viel in de ochtend vrijdag enige regen, daarna werd het wisselend bewolkt met nog een enkele bui. De wind was af en toe krachtig uit het noorden. Het werd 8 graden.
Overdag bleef het zaterdag zo goed als droog. Er waren zonnige perioden en wolkenvelden en er stond een koude wind. Het werd 7 graden.
Na een nacht met net aan een half graadje vorst was het overdag droog met flinke zonnige perioden. Er stond een koude wind uit het noordoosten. Het werd ruim 5 graden.
De weerspreuk van de week:
Op ’t eind van de maand februaar,
sterft de kou zonder veel misbaar!
Minimum | Maximum | ||||
Datum | 2023 | 2022 | 2023 | 2022 | |
---|---|---|---|---|---|
MA 20-02 | 5.9 | 4.3 | 9.4 | 10.3 | |
DI 21-02 | 7.6 | 5.0 | 8.8 | 10.6 | |
WO 22-02 | 4.7 | 4.2 | 9.6 | 10.6 | |
DO 23-02 | 6.4 | 4.4 | 9.3 | 11.1 | |
VR 24-02 | 0.2 | 4.6 | 8.2 | 9.8 | |
ZA 25-02 | 3.4 | 3.2 | 7.4 | 8.3 | |
ZO 26-02 | -0.4 | -1.4 | 5.7 | 8.8 |
Datum | 2023 | 2022 |
---|---|---|
MA 20-02 | 0.0 | 25.6 |
DI 21-02 | 0.0 | 12.4 |
WO 22-02 | 0.0 | 2.2 |
DO 23-02 | 9.8 | 0.0 |
VR 24-02 | 2.8 | 3.4 |
ZA 25-02 | 0.8 | 1.6 |
ZO 26-02 | 0.0 | 0.0 |